SKŁAD KAPELI MIÓD NA SERCE
Agnieszka Zielewicz – basy, lira korbowa, śpiew
Paweł Dąbkowski – skrzypce, śpiew
Paweł Zielewicz – bębenek obręczowy, baraban
I N S T R U M E N T A R I U M
B A S Y
(na Kurpiach zwane basetlą lub maryną)
Basy wykonane zostały w 2016 roku, w warsztacie muzykanta i twórcy instrumentów Pana Piotra Sikory z Kuźnicy (83 lata).
Podczas swojej lutniczej pracy pan Piotr wykonał 10 basów, wszystkie grają w Polsce. Basy które posiadamy są ostatnim wykonanym przez niego egzemplarzem.
Są to basy dłubane, trzystrunowe. Wykonane poprzez wycięcie kształtu w desce, wydłubaniu i wyprofilowaniu dłutem kształtu poszczególnych elementów instrumentu. Basy wykonane są z drewna bukowego i jodłowego.
Niegdyś na zabawach w podstawowym składzie grały skrzypce i bębenek. Na szczególne okazje grano w powiększonym składzie z basami.
Jak opowiada Pan Piotr „..gdy dołączały basy – to była już orkiestra!..”
Basy na Kurpiach
(źródło- „Instrumenty muzyczne na Kurpiach i Mazurach”, autor Adam Chętnik)
Basetla zwana inaczej maryną, była w powszechnym użyciu do tak zwanego wtóru. Grający na „marynie” zwał się najczęściej rzępołą.
„Maryny” przyszły w te strony stosunkowo późno. Początkowo grano tylko na skrzypcach, do wtóru zaś służył bębenek, a gdzieniegdzie „diable” (jęczące) skrzypce. Najwięcej używane były „maryny” w latach 1860-1890. Potem było ich coraz mniej. W czasie pierwszej wojny światowej przepadły niemal zupełnie, a dziś też coraz rzadziej używane są przez grajków.
Basetle wyrabiane były przez wiejskich majstrów z drewna sosnowego lub świerkowego.
Struny, a było ich początkowo trzy, dawano grube, baranie. Smyk, krótki, brzozowy z włosiem końskim białym lub czarnym.
Strojono „marynę” jak skrzypce, że jednak miała tylko trzy struny, więc brano pod uwagę tylko wyższe struny skrzypiec.
Przy polce itp. wtórowano na pierwszą i drugą część taktu po wszystkich strunach naraz długością całego smyka. Przy okrąglakach, oberkach wtórowano w ten sposób, że zaczynano na „raz” smykiem „od siebie” [z góry do dołu] na strunie najniższej, a na „dwa” i „trzy” kończono na pozostałych strunach razem (smyczkiem z dołu do góry). Palcami na „marynie” nie przebierano, szczególnie na dawnych trzystrunowych. Na nowszych, czterostrunowych zaczęto dobierać dźwięki (akordy) palcami. „Maryny” i wiele podobnych instrumentów nie zawsze grały dobrze, albo i wcale „nie chciały grać”.
B Ę B E N E K O B R Ę C Z O W Y
Bębenek obręczowy podbija rytm, dodający dużo życia na zabawach i weselach. Obciągnięty specjalnie wyprawioną skórą zaczepioną na żelaznych obręczach. Przy bębnieniu muzykant uderza pałeczką na zmianę – w skórę i w kant bębenka – potrząsając często całym bębenkiem i dzwoniąc brzękadłami. Niegdyś w zatłoczonej chałupie donośny głos bębenka i dzwoneczków ułatwiał znacznie zadanie skrzypkowi i innym grajkom. Instrument używany w Kapeli Miód na Serce wykonany został w warsztacie Pana Piotra Sikory. Jest dość duży, głośny, obciągnięty skórą kozią.
S K R Z Y P C E
Skrzypki dłubane z jednego kawałka drewna, nazywano dłubankami.
Zrobie ja skrzypki z zielonej lipki….
(Instrumenty muzyczne na Kurpiach i Mazurach- autor Adam Chętnik)
B A R A B A N
Baraban, zbudowany został w 2018 roku przez Piotra Sikorę z Przysuchy. Jest to bęben o obustronnym naciągu, wzbogacony o metalowy talerz oraz trójkąt wykuty w kuźni Romualda Głażewskiego ze Zbójnej. Na barabanie gra się oburącz naprzemiennie uderzając drewnianą pałką w naciąg instrumentu lub metalowa pałeczką w trójkąt lub talerz. Instrument ma głęboki, donośny dźwięk.
L I R A K O R B O W A
Historia liry sięga 11 wieku, kiedyś służyła mnichom w kościołach.Była instrumentem popularnym w muzyce średniowiecza i renesansu.
Liry które były używane na terenie Polski, popularne szczególnie wśród wędrownych pieśniarzy. Na terenie południowo – wschodnie Polski gdzie lira występowała przed pierwszą wojną światową, instrument używany był głównie przez dziadów wędrownych- lirników, którzy siadając pod kościołami śpiewali najczęściej pieśni opowiadających historię życia świętych. Były to liry proste, składały się z jednej struny melodycznej i dwóch burdonowych.
Zasada działania liry jest prosta. Kręcąc korbą wprowadza się w ruch koło które pociera o struny. Główna struna – melodyczna, skracana jest za pośrednictwem klawiszy z drewnianymi kołeczkami. Pozostałe struny wydają dźwięk o stałej wysokości (burdon). Struny burdonowe wydają niskie dźwięki towarzyszące melodii.
O lirze korbowej na Kurpiach pisał Adam Chętnik w książce „ Instrumenty muzyczne na Kurpiach i Mazurach” ( rozdział III, chordofony)
